آندومتریوز-و-بارداری
آندومتریوز چیست؟
اندومتریوز بیماری است که در تعداد نسبتا زیادی از خانم هایی که در سن باروری هستند دیده می شود. این بیماری 6-10 درصد همه زنان را در سنین تولیدمثل را گرفتار می کند. نام این بیماری از ریشه اندومتر یعنی بافتی که سطح داخلی رحم را می پوشاند و هر ماه در دوره قاعدگی رشد کرده و سپس ریزش میکند، گرفته شده است. در واقع بافت اندومتر باید فقط درون رحم وجود داشته باشد. در اندومتریوز ، بافتی شبیه اندومتر در خارج از رحم و بیشتر در شکم و لگن دیده می شود.این بیماری در برخی اعضای بدن بیشتر دیده می شود. این اعضا عبارتند از: تخمدان ها، سطح بیرونی رحم، لوله های رحمی، بافت های لگنی و فضایی که بین روده ها ، مثانه و رحم قرار دارد. این بیماری در محل هایی مانند روده بزرگ، مثانه ، روده کوچک و آپاندیس کمتر دیده می شود. ضایعات آندومتری در پریکارد، پلور، ریه و حتی مغز دی موارد نادر ممکن است یافت شوند.
بافت اندومتر در هر قسمت از بدن که باشد، مانند اندومتر درون رحم نسبت به هورمون هایی که ماهیانه باعث قاعدگی می شوند حساس خواهد بود. بنابراین این بافت در طول دوره قاعدگی رشد کرده و در پایان دوره ریزش و خونریزی می کند. در شرایط طبیعی خون قاعدگی از مسیر واژن خارج می شود، در حالی که در اندومتریوز به دلیل اینکه بافت ها خارج از رحم قرار دارند مسیری برای خروج خون و بافت های همراه با آن وجود ندارد و این خون داخل بدن ریخته شده و باعث تحریک بافت اطراف، درد و چسبندگی می گردد و به مرور باعث افزایش درد قاعدگی و حتی درد هنگام نزدیکی جنسی یا اجابت مزاج می شود.
اندومتریوز معمولا از سنین نوجوانی و جوانی شروع شده و بعد از چند سال (حدود 2 تا 8 سال) خود را نشان می دهد. این بیماری هم در زنان دارای فرزند و هم زنانی که تاکنون باردار نشده اند دیده می شود.
عوامل افزایش دهنده احتمال اندومتریوز
1- سن: زنان در تمام سنین در معرض ابتلا به اندومتریوز هستند ولی این بیماری در خانم های 30-40 ساله بیشتر است.
2- نداشتن فرزند: بارداری یک عامل محافظتی در برابر اندومتریوز است.
3- دوره خونریزس بیشتر از 7 روز
4- دوره قاعدگی کمتر از 28 روز
5- وجود لکه بینی بین قاعدگی ها
6- سن اولین قاعدگی: معمولا قاعدگی در افراد مبتلا در سنین کمتر از 12 سالگی شروع شده است.
7- سابقه خانوادگی: اندومتریوز در افرادی که خواهر یا مادر آن ها مبتلا به این بیماری باشند بیشتر دیده می شود.
علایم
1- درد:
درد خفیف در هنگام قاعدگی طبیعی است. به درد های قاعدگی شدیدتر از دردهای عادی دیسمنوره می گویند. ممکن است دیسمنوره علامتی از اندومتریوز یا مشکلات لگنی دیگر باشد.
معمولا اگر دیسمنوره در سال های اول قاعدگی وجود نداشته باشد و در سنین بالاتر اتفاق بیافتد می تواند یک علامت هشدار دهنده اندومتریوز باشد.
همچنین ممکن است اندومتریوز هیچ علامتی نداشته باشد، ولی در هر صورت درد، علامت اصلی این بیماری است که می تواند به صورت های زیر باشد:
- قاعدگی بسیار دردناک
- درد زیر شکم، قبل و در طول قاعدگی
- دردهای اواسط دوره قاعدگی
- درد هنگام نزدیکی جنسی
- در کمر و لگن
درد همیشه علامت شدت بیماری نیست.
2- خونریزی:
خونریزی قاعدگی بین افراد مبتلا بسیار متغیر است: خونریزی شدید، قاعدگی طولانی مدت، خونریزی نامنظم ، لکه بینی
3- نشانه های دیگر شامل:
علایم گوارشی یا ادراری- فعالیت نامنظم روده ها مثل اسهال- نفخ- سیری زودرس- تهوع و استفراغ- خستگی- ناباروری- افسردگی و اضطراب
ناباروری و اندومتریوز
اندومتریوز یکی از علل مهم ناباروری است و در 25- 50 درصد از زنان نابارور دیده می شود. احتمال بارداری در هر ماه در یک خانم در محدوده سی سالگی حدود 20 درصد است در حالیکه اگر فرد اندومتریوز خفیف درمان نشده داشته باشد این احتمال حدود 2 تا 4 درصد و اگر اندومتریوز متوسط تا شدید داشته باشد ماهیانه کمتر از 2 درصد است.
در مواردی که اندومتریوز متوسط تا شدید است، درگیری تخمدان ها وجود دارد و بیماری سبب ایجاد چسبندگی هایی شده که مانع تحرک لوله- تخمدان و برداشت تخمک شده اند، این نوع اندومتریوز با ناباروری همراه خواهد بود.
درمان اندومتریوز
چگونگی درمان آن به عواملی مانند سن، شدت علایم، تمایل فرزندآوری در آینده و... بستگی دارد.
تسکین دهنده های درد
درمان هورمونی
سبک زندگی: ورزش، رژیم غذایی سالم و استراحت کافی
درمان جراحی
شیوه زندگی سالم و اندومتریوز:
از نظر علمی هنوز مدارکی وجود ندارد که راه های پیشگیری از اندومتریوز را بطور کامل نشان دهد. در هر صورت برخی از شیوه های زندگی در کاهش خطر ابتلای فرد به این بیماری کمک کننده است.
مانند بیشتر مشکلات سلامتی در رابطه با ناباروری، تغییر شیوه زندگی نقش مهمی در کنترل و درمان اندومتریوز ایفا می کند. این تغییر هم بر باروری و هم بر کاهش علایم اثر دارد. برای مثال در برخی بررسی ها ثابت شده ورزش منظم خطر اندومتریوز را کاهش می دهد. همچنین در برخی مطالعات آمده است که رژیم غذایی با گوشت قرمز زیاد و سبزی و میوه کم، خطر اندومتریوز را افزایش می دهد.
در صورت ابتلا به اندومتریوز تا حد امکان از خوردن الکل، کافئین، لبنیات، گوشت قرمز، شکر، گندم و چربی های اشباع پرهیز گردد.
نکته: طی سالهای اخیر، بکارگیری روش های مختلف در صنایع، تحولی عظیم در زندگی بشر به وجود آورده است. باید به این مسِئله توجه داشت که برخی از این فراورده ها و مواد مشکلاتی را برای سلامت انسان ایجاد نموده است مواد صنعتی فعال در ساخت ترکیبات شیمیایی صنعتی، افت کش ها، حشره کش ها و قارچ کش ها پس از آنکه سوزانده و دفن می شود موجب آزادی ترکیب بنام دیوکسین می گردند. این عامل علاوه بر سرطان زایی مشکلاتی در سیر باروری از جمله اندومتریوز نیز ایجاد می کند. دیوکسین در پلاستیک های ظروف یکبار مصرف و در پدهای پهداشتی که پوشش داخلی آن از مواد پتروشیمی غیر استاندارد تهیه شده باشد به میزان بالایی یافت می شود. لذا توجه به استفاده از پدها و لوازم یکبار مصرف بهداشتی استاندارد توصیه می گردد.
نویسنده :خانم پارسافر(ماما)
منابع:
قاضی جهانی، بیماری های زنان برک و نواک2020، ویراست شانزدهم، انتشارات گلبان
