افزایش سن و ناباروری
سن مادر یکی از مهمترین عوامل باروری سالم بوده و با افزایش سن علاوه بر کاهش شانس باروری موفق، احتمال مشکلات سلامت مادر و جنین و مشکلات دوران بارداری و هنگام زایمان افزایش خواهد داشت.
ارتباط بین سن زن و کاهش باروری به اثبات رسیده است. کاهش توانایی لقاح از اوایل دهه چهارم شروع و از اواخر دهه چهارم و اوایل دهه پنجم تسریع می شود.
دوران باروی دختران با اولین تخمک گذاری و قاعدگی شروع می شود. دختران در ابتدای نوجوانی اغلب قاعدگی و تخمک گذاری نامنظمی دارند. قاعدگی از حدود 16 سالگی، با منظم شدن قاعدگی تثبیت می شود. از سن 26 تا 35 تقریبا دوره های قاعدگی ثابت باقی می ماند. با افزایش سن دوره های تاخیر در قاعدگی به دلیل عدم تخمک گذاری رخ می دهد. در نهایت قاعدگی ها به طور فزاینده نامنظم شده و درنهایت کامل متوقف می شوند.
همچنین به تدریج در این دوره (35 تا 40 سالگی) ذخیره تخمک کاهش می یابد. این کاهش در حدود 40 تا 45 سالگی به حداکثر خود می رسد، بنحوی که خانم ها در حوالی سن یائسگی و پس آن دیگر قادر به بارداری نخواهند بود.
امروزه ناباروری وابسته به سن به دلایل مختلف دیده می شود. بسیاری از خانم ها ازدواج خود را تا حدود 25 تا 30 سالگی به تاخیر می اندازند. این مسئله همراه با تاخیر در تولد اولین نوزاد، موجب کاهش در تعداد فرزندانی می شود که هر خانواده می خواهند و بنابراین تعداد فرزند دلخواه یک خانواده تحت تاثیر قرار خواهد رفت. اگرچه وضعیت بهداشت، سلامت و مراقبت دوران بارداری امروزه بهبود یافته است، ولی این امر تاثیری بر کاهش توان باروری مرتبط با افزایش سن ندارد.
تخمک گذاری و قاعدگی:
زنان در طی سالهای باروری دوره هایی از خونریزی قاعدگی دارند که نشان دهنده تخمک گذاری مداوم و ماهیانه است. در شروع هر دوره قاعدگی، زمانی که خانم خونریزی دارد ترشحاتی از غده هیپوفیز تولید می شود که تعدادی از فولیکول ها را تحریک می نماید تا در طی 10 تا 14 روز در هر دو تخمدان رشد نمایند. از میان چند فولیکول معمولا یک فولیکول بالغ شده و تخمک از آن ازاد می شود که به آن تخمک گذاری می گویند. رشد بقیه فولیکول ها متوقف شده و از بین می روند. تخمک در زمان تخمک گذاری پس از پاره شدن جدار فولیکول به داخل لوله رحمی رانده شده در انجا در صورت تماس با اسپرم بارور خواهد شد. اگر تخمک بارور شده در جدار رحم لانه گزینی کند، حاملگی اتفاق می افتد. اگر بارداری رخ ندهد، پوشش داخلی رحم ریزش پیدا کرده، و قاعدگی رخ می دهد.
لازم به ذکر است که تنها وجود قاعدگی دلیل برتوان باروری نخواهد بود زیرا در اواخر دوران باروری معمولا دوره های قاعدگی بدون تخمک گذاری است. زمانی که یک خانم به مدت یکسال قاعده نشود، یائسه خواهد بود.
باروری و افزایش سن مادر:
18 تا 35 سالگی سن مناسب برای بارداری و بهترین و ایده ال ترین سن برای بارداری 20 تا 30 سالگی است.
با افزایش سن توان باروری به مرور کاهش می یابد. این مسئله از سن 30 سالگی شروع می شود ولی بعد از 35 سالگی کاهش باروری بیشتر است. شانس بارداری در هر سیکل در سن 30 سالگی حدود 20 درصد است. شانس بارداری در هر سیکل در سن 40 سالگی به کمتر از 5 درصد می رسد. لازم به ذکر است تمام زنان تا زمان یائسگی بارور باقی نمی مانند. سن متوسط یائسگی 51 سالگی است، ولی بیشتر زنان بعد از 45 سالگی قادر به بارداری موفقیت آمیز نخواهند بود.
با افزایش سن مادر از 35 سالگی به بعد میزان بروز سقط یوپلوئید افزایش چشمگیری می یابد.
کیفیت تخمک:
کاهش تعداد و کیفیت تخمک ها با افزایش سن دلیل کاهش باروری است. ممکن است توان کم باروری در یک خانم ناشی از کیفیت پایین تخمک به دلیل افزایش سن باشد. این تغییرات به ویزه زمانیکه سن خانم به میانه تا انتهای دهه چهارم زندگی می رسد دیده می شود.
وقتی سن زن افزایش می یابد، تعداد تخمک های غیر عادی(با کروموزوم بیشتر) زیاد شده و این بدین معناست که احتمال تشکیل جنین های غیرطبیعی بالا می رود.
شرایط جسمانی مادر:
در موارد بارداری با سن بالای مادر، به علت تغییرات فیزیولوژیک در کلیه قلب و بروز برخی بیماری های مزمن مانند فشارخون و بیماری قند، حاملگی های پرخطر افزایش می یابد. بارداری موجب تشدید بیماری های مزمن و نهفته می گردد که در سن بالای مادر احتمال وجود این بیماری ها بیشتر است. به طور کلی میزان مرگ و میر مادری در زنان 35 ساله و بالاتر بیشتر است. درمقایسه با زنان واقع در دهه سوم زندگی، احتمال مرگ و میر مرتبط با حاملگی در زنان 39-35 ساله 2.5 برابر و در زنان 40 ساله 5.3 برابر است.
درباره با جنین ها خطرات مرتبط با سن مادر عمدتا از مسائل زیر ناشی می شود: 1- زایمان پره ترم اندیکاسیون دار بعلت عوارض مادری مانند هیپرتانسیون و دیابت 2- زایمان پره ترم خودبه خود 3- اختلال رشد جنین در ارتباط با بیماری مزمن مادر 4- انوپلوئیدی جنین 5- حاملگی های حاصل از فناوری های کمک باروری
باروری و افزایش سن در مردان:
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد با افزایش سن در آقایان از حجم مایع منی و همچنین کیفیت اسپرم از نظر حرکت، شکل طبیعی و قدرت باروری کاسته می شود. بنحوی که زمان مورد نیاز برای بارداری همسر در مردان بالای 45 سال 5 برابر مردان 25 ساله است. همچنین افزایش سن مردان با افزایش مشکلات کروموزومی اسپرم همراه بوده و شانس ابتلا به برخی بیماری های شدید روانی (مانند اسکیزوفرنی) و اوتیسم را در فرزندان بیشتر می کند. همچنیم مطالعات نشان داده احتمال مشکلات قلبی، ناهنجاری های اندام و باز بودن سیستم عصبی (اسپینا بیفیدا) در فرزندان این اقایان افزایش می یابد. سن بالای پدر ارتباط معنی داری با افزایش خطر سقط دارد در مطالعه ای میزان این خطر قبل از 25 سالگی در کمترین حد و با فواصل 5 ساله افزایش پیشرونده ای پیدا می کرد.
با افزایش سن مرد، بیضه ها کوچکتر شده، شکل اسپرم تغییر یافته و حرکت آن کاهش می یابد. همچنین با افزایش سن مرد خطر بیشتری از نقص ژنی در اسپرم ایجاد می گردد.
منابع:
قاضی جهانی،بارداری و زایمان ویلیامز2018،ویراست بیست و پنجم، انتشارات گلبان
قاضی جهانی،بیماری های زنان برک و نواک 2020،ویراست شانزدهم، انتشارات گلبان
نویسنده :خانم پارسافر(ماما)
